1- مفاهیم اولیه مربوط به ریسک و fmea
ریسک یکی از مفاهیم با اهمیت در مدیریت پروژه و تصمیم گیری است که شامل احتمال وقوع خطا، علت آن، ابعاد و میزان اثرات آن و تحلیل احتمال وقوع این ریسک می‌شود. به عبارت دیگر، ریسک در واقع یک تخمین از احتمال وقوع عارضه یا مشکلاتی است که ممکن است در پروژه به وجود بیایند.
مهمترین جنبه‌ی مدیریت ریسک، شناسایی و تحلیل ریسک‌های موجود در پروژه است. برای شناسایی ریسک‌ها، می توان از مدل FMEA استفاده کرد. FMEA که مخفف عبارت Failure Mode and Effects Analysis است، روشی ساده برای شناسایی خطا و مشکلاتی است که ممکن است در طول پروژه رخ دهد.
در سیستم FMEA، ابتدا خطاهای مختلفی که در پروژه می‌تواند رخ بدهد و به چه دلیلی رخ می دهد شناسایی می‌شود. برای هر یک از این خطاها، میزان احتمال رخ دادن، میزان تاثیر آن و میزان تشخیص دادن آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس بر مبنای این تحلیل، با استفاده از روش‌های مختلفی نظیر اصلاح مشکل، پیشگیری از خطا و ...، برای هر یک از خطاها اقدام به مدیریت و کنترل ریسک می‌شود.
در نتیجه، مهمترین پیامی که از این بحث می‌توان گرفت، آن است که به منظور مدیریت مؤثر ریسک‌های پروژه، فرآیند شناسایی و تحلیل ریسک با استفاده از روش FMEA باید به شکل دقیق و جامعی انجام شود. فرآیند FMEA می‌تواند برای همه انواع پروژه‌ها و سازمان‌ها قابل استفاده باشد و به روند پیشرفت سریع‌تر پروژه در آینده کمک کند.
2- فرایند ارزیابی ریسک به روش fmea
ریسک به معنی خطر و احتمال وقوع هرگونه مشکل، خرابی یا نامطلوب برای سازمان است. برای پیشگیری و مدیریت این خطرات، فرایند ارزیابی ریسک به روش FMEA استفاده می‌شود. FMEA کوتاه شده‌ی عبارت Failure Modes and Effects Analysis و به‌معنای تحلیل حالت شکست و اثرات آن است.
این فرایند ارزیابی به عنوان یک روش سامان یافته برای تقویت نقاط ضعف در سیستم‌ها، فرایندها و محصولات، با هدف کاهش احتمال خطر و افزایش کیفیت و کارایی آنها بکار می‌رود. در این روش، ابتدا انواع خطرات و شایع‌ترین علائم و اثرات آنها شناسایی می‌شود. سپس، علت و شرایطی که ممکن است باعث شکست و ایجاد خطرات شوند، شناسایی و دسته‌بندی می‌شوند و به همین ترتیب خطرات درجه‌بندی شده و الگویی برای حل و رفع آنها تدوین می‌شود.
قسمت‌های اساسی ارزیابی ریسک به روش FMEA عبارت‌اند از: شناسایی خطرات، ارزیابی احتمال وقوع خطرات، ارزیابی تاثیر خطرات، تشخیص کنترل‌ها و تدوین پیشنهادات برای پیشگیری و کاهش ریسک‌ها. این فرایند ارزیابی قادر به شناسایی خطرات به صورت جزئی و کلی است و با استفاده از روش‌های آماری و مدیریت پروژه و با همکاری تیم‌های متخصص و مسئولین مربوطه، قابل تعریف و اجرا می‌باشد.
نتیجه‌گیری ارزیابی ریسک به روش FMEA، آشنایی با نقاط ضعف و شایع‌ترین ریسک‌های سیستم، فرایند و محصولات، ارزیابی احتمال وقوع خطرات، ارزیابی تاثیر آنها بر بهره‌وری و کیفیت، تشخیص بازدهی کنترل‌ها و اعمال تغییرات لازم برای کاهش ریسک‌ها، بهبود کیفیت و افزایش بهره‌وری سیستم و فرایندهای سازمان می‌باشد. به همین دلیل، روش FMEA به عنوان یکی از ابزارهای اصلی مدیریت ریسک در سازمان‌ها و صنایع به کار گرفته می‌شود.
3- تعیین مراحل و فاکتورهای ارزیابی ریسک
ارزیابی ریسک به عنوان یک فرآیند ارزیابی بسیار حائز اهمیت در مدیریت پروژه ها و عملیات شرکت ها محسوب می گردد. در این روش، در طول فرایند، عوامل ریسک و احتمال وقوع آن ها تشخیص داده می شود. ارزیابی ریسک باید در ابتدای پروژه شروع شود و تمامی مراحل آن به صورت دقیق تشریح گردد.
از فاکتورهای مهم در ارزیابی ریسک، شناسایی خطرات و احتمال وقوع آن ها می باشد. با تحلیل دقیقی که در نتیجه این مرحله انجام می شود، برای هر خطر می توان برنامه ای مناسب برای مدیریت آن ترسیم کرد. فاکتورهای دیگر از جمله ارزش ریسک، بررسی هزینه ها و فرصت های از دست داده نیز باید بررسی گردد.
مراحل اصلی در ارزیابی ریسک شامل شناسایی، تحلیل، ارزیابی، کنترل و مانیتورینگ می باشد. در مرحله شناسایی، همه ریسک ها و خطرات شناسایی می شوند. در مرحله بعد، این خطرات با توجه به احتمال واقع شدن و تاثیرشان بر پروژه ارزیابی می شوند. در مرحله ارزیابی، کنترل و کاهش خطرات با مدیریت آن ها انجام می شود. بهترین راه برای کنترل خطرات، برنامه ریزی و تدوین برنامه ای درست برای مواجه شدن با احتمال وقوع آن ها می باشد. در نهایت، در مرحله مانیتورینگ، پروسه ارزیابی ریسک با عنوان یک فرایند پویا ماندگار است که در طول فرایند انجام پروژه ادامه دارد، و تا کنترل کلی بر روی خطرات و ریسک ها حفظ می شود.
4- محاسبه احتمال و اثرات خطاها
در هر سیستمی، مشکلاتی ممکن است رخ دهند و خطاها بدنبال خود راه بیافتند. احتمال خطا در سیستم‌های رایانه‌ای و تکنولوژی‌های مختلف نیز وجود دارد، از جمله تلفن‌های همراه، تلویزیون های هوشمند، کامپیوترها و ماشین های شخصی.
به منظور محاسبه احتمال و اثرات خطاها، در ابتدا باید نکاتی را در نظر گرفت. احتمال خطا در طی طراحی سیستم، پیاده سازی آن و حتی در فرآیند تولید نرم‌افزار هنگام توسعه و برنامه‌نویسی ممکن است رخ دهد. از لحاظ فنی، خطاهای نرم‌افزاری ممکن است باعث کند شدن سیستم، از دست رفتن اطلاعات، فریب دادن کاربر، بروز خطا در پردازش داده‌های حساس و یا حتی تخریب کامل سیستم شوند.
با توجه به اهمیت احتمال و اثرات خطاها، روش‌های مختلفی برای بررسی این مشکل ارائه شده است. فنیک خطا یکی از روش های محاسباتی است که توسط دانشکده های مهندسی برق و کامپیوتر ارائه شده است. این روش مبتنی بر محاسبه خطاها در بخش های مختلف سیستم و بررسی احتمال رخ دادن خطاها و همچنین اثرات آنهاست.
تحلیل‌های خطازدایی یکدیگر مانند تحلیل بلوک، تحلیل بندی، تحلیل فرایند، تحلیل تغییرات، تحلیل موقت و تحلیل ایمنی از روش‌های دیگری هستند که به جهت کاهش خطاهای سیستم مورد استفاده قرار میگیرند. با توجه به این روش‌ها و محاسباتی که ارائه شده است، به دست گرفتن اطلاعات کافی در خصوص احتمال و اثرات خطاها در یک سیستم ممکن است به کاهش خطر خطا ها، سرعت و بهبود کیفیت عملکرد سیستم کمک شایانی کند.
5- ارزیابی و تجزیه و تحلیل اختلالات ممکن
ارزیابی و تجزیه و تحلیل اختلالات ممکن از موضوعات مهم در حوزه علوم رفتاری است. در این حوزه، متخصصان مشغول به بررسی علل و عوامل اختلالات رفتاری هستند و در صورت تشخیص اختلال، روش‌های درمانی را نیز پیشنهاد می‌دهند.
برای ارزیابی اختلالات رفتاری، معمولا از رویکردهای گوناگون استفاده می‌شود که شامل مصاحبه، مشاهده، سوالنامه و آزمون‌های روان‌سنجی است. این روش‌ها به متخصصان روان‌شناس کمک می‌کند تا بررسی علل اختلالات رفتاری، خلق الگوی رفتاری افراد و تعیین مناسب‌ترین روش درمانی راهگشا باشد.
در تحلیل اختلالات رفتاری، متخصصان باید عوامل مختلفی را بررسی کنند، از جمله عوامل تاریخی، بیولوژیکی، شخصیتی، روابط، تحصیلی و اجتماعی. تحلیل این عوامل یک دید کلی از اختلال فرد را به متخصصان می‌دهد و در تعیین روش درمانی موثر نیز تأثیرگذار است.
اختلالات رفتاری ممکن است به صورت بالقوه در هر انسانی موجود باشد ولی تنوع هر فرد و نوع شیوه زندگی و شرایط فردی آن فرد، اولویت حل مشکل بشدت را تعیین می‌کند. برای این منظور، ارزیابی هوشی، اخلاقی، روانشناختی و رفتاری فرد صورت می‌گیرد تا عوامل مختلفی که در ایجاد اختلال دخیل هستند، هویت یافته و در نتیجه پلان درمانی مناسب تعیین گردد.
از تجزیه و تحلیل اختلالات ممکن می‌توان برای شناسایی عوامل مؤثر در بروز و ادامه اختلالات رفتاری، هویت‌یابی فرد، تا شناخت دانش و تجارب نسل‌های قبل برای اجرای بهتر و موثر‌تر برنامه‌های درمانی به کار گرفت. به عنوان مثال، انواع فرم‌های اختلال خوردن، درمان‌های خود را دارند که شامل روانشناختی، بازدارنده، مشاوره، خانواده، القاء تنوع در رژیم غذایی، مدیریت وابستگی به غذا و استفاده از دارو در روند درمانی است. معمولاً تحلیل هویت و انجام بازرسی جامع برای شناسایی نوع اختلال و تاثیرآن بر فرد از مهمترین مراحل این روش درمانی به شمار می‌رود.
6- تعیین میزان ریسک و رتبه بندی خطرات
تعیین میزان ریسک و رتبه بندی خطرات، پروسه‌ای است که ارزیابی میزان احتمال و شدت خطرات یک دستگاه، سیستم یا فرآیند را به منظور شناسایی مشکلات احتمالی و پیشگیری از وقوع آنها، هدف دارد. در واقع، این فرآیند برای شرکت‌ها و سازمان‌ها بسیار مهم است و باید به نحوی انجام شود که ریسک‌های ممکن با سرعت شناسایی و پیشگیری شوند.
برای تعیین میزان ریسک و رتبه بندی خطرات، ابتدا باید خطرات موجود در دستگاه، سیستم یا فرآیند مشخص شود. سپس باید احتمال و شدت هر یک از این خطرات را بر اساس ارزیابی‌های فنی و اطلاعات قابل اعتماد محاسبه کرد.
پس از محاسبه احتمال و شدت خطرات، باید خطرات را رتبه بندی کنیم تا بتوانیم برای هر یک از خطرات، اقدامات پیشگیریی را طراحی کنیم. در این مرحله، می‌توانیم ماتریس ریسک را استفاده کنیم که شامل چهار دسته اندازه‌گیریشدگی، احتمال وقوع، الحاقات و ذخایر) است. به این شکل یک روش مناسب و هوشمند برای رتبه بندی خطرات برای ایجاد برنامه های اقدام پیشگیری مناسب در عین حال افزایش امنیت بوده و روشی جدید و نوین است که در اکثر شرکت های کاری طراحی شده است.
بعد از مشخص شدن میزان ریسک و رتبه بندی خطرات، باید اقدامات اصلاحی و پیشگیریی مناسب را انجام داد تا بتوانیم خطرات را کاهش دهیم. در این رابطه، می‌توانیم از روش ها و فنون مدیریت ریسک که شامل فرآیندهای مدیریت خطر، بهینه سازی شبکه، تحلیل پوستری، تشخیص نسبت خطر، مدیریت مسأله و سایر شیوه‌های محاسبه و مدیریت ریسک هستند، استفاده کنیم.
در نهایت تعیین میزان ریسک و رتبه بندی خطرات، به پیشگیری از وقوع خطر، کاهش هزینه‌های ناشی از وقوع خطر، بهبود کیفیت محصول و تضمین ایمنی کارکنان و افرادی که با محصولات مشتری سروکار دارند، کمک می‌کند.