فصل دوم آیین نامه، به بررسی موضوع تحویل مسئولیت و جانشینی شرکت‌های توسعه ملی در امور نظارت و اجرایی تقسیم زمین‌های کشاورزی می‌پردازد. در این بخش از آیین نامه، مفاهیمی همچون توسعه ملی، شرکت‌های توسعه ملی، نظارت و اجرایی تقسیم زمین‌های کشاورزی، تحویل مسئولیت و جانشینی مورد بررسی قرار گرفته و الزاماتی که برای این موضوع وجود دارد، شرح داده شده است.
یکی از مهمترین نکاتی که در فصل دوم آیین نامه مطرح شده است، تعیین شرایطی است که شرکت‌های توسعه ملی باید در تحویل مسئولیت به جانشینان خود رعایت کنند. این شرایط شامل مسئولیت‌هایی همچون تامین مالی، تامین امنیت، حفظ حریم شخصی و اطلاعات محرمانه و مراقبت از منافع کارکنان و پیمانکاران است.
نکته مهم دیگری که در فصل دوم آیین نامه مطرح شده، اختیارات و وظایف مربوط به تقسیم زمین‌های کشاورزی معرفی شده است. بر اساس این ماده، تقسیم زمین‌های کشاورزی برای اجرا به دو گروه تقسیم می‌شود: گروه اول، تقسیم زمین‌هایی است که تحت نظارت و اجرایی شرکت‌های توسعه ملی قرار گرفته و گروه دوم، تقسیم زمین‌هایی است که اجرای آن را نهادی دیگر، مانند بخشداریها و شوراهای روستایی بر عهده دارند.
در نهایت، فصل دوم آیین نامه به شرح سیستم نظارت بر عملیات شرکت‌های توسعه ملی و نحوه همکاری آنها با دستگاه‌های ناظر، مانند وزارت جهاد کشاورزی، پرداخته است. نحوه تعیین پایان نامه و روش ارزیابی عملکرد شرکت‌های توسعه ملی نیز در این بخش به طور کامل توضیح داده شده است.
مفهوم آیین نامه
آیین نامه به معنای قوانین و مقرراتی است که برای حوزه‌های مختلفی از جمله صنعت، تجارت، امور مالی و … تدوین می‌شود. هدف از تدوین آیین نامه کنترل و نظارت بر امور مختلف از جمله سلامت و ایمنی، کیفیت، محیط زیست، ارتقای سطح تولید، حفاظت از منافع مصرف‌کنندگان و … است.
در ایران نیز بسیاری از حوزه‌ها و صنایع از جمله ساختمان، صنعت خودرو، فضای مجازی، امور مالی، ایمنی و حفاظت از محیط زیست با آیین نامه‌های مشخصی همراه هستند. طبق این آیین نامه‌ها صاحبان کسب و کار و شرکت‌ها و حتی افراد باید به مقررات و شرایط تعیین شده در آیین نامه‌ها پایبند باشند.
آیین نامه به دلیل حمایت از کیفیت، ایمنی و محیط زیست و حفاظت از منافع مصرف‌کنندگان و سایر ذینفعان، بسیار حیاتی است. به همین دلیل، تدوین آیین نامه‌ها به عنوان یکی از ابزارهای مدیریتی و حقوقی برای کنترل و مدیریت امور مختلف در سطح جامعه، از اهمیت به سزایی برخوردار است.
بنابراین، به دلیل عدم پایبندی به مقررات و شرایط تعیین شده در آیین نامه‌ها، ممکن است مشکلات و مخالفت‌های بسیاری در بازار و محیط کاری به وجود آید. به همین دلیل، پایبندی به آیین نامه‌ها برای تضمین کیفیت و ایمنی محصولات و خدمات و حفاظت از محیط زیست و منافع مصرف‌کنندگان امر بسیار حائز اهمیت و الزامی است.
دلایل تدوین آیین نامه
آیین‌نامه‌ها، مجموعه اصول و مقرراتی هستند که جهت تأمین اصولی و استاندارد در یک حوزه خاص به شکل رسمی و بصورت مشخصی تنظیم می‌شوند. این اصول می‌توانند در زمینه قوانین، سیاست‌ها، فرآیندها، روش‌ها، رویه‌ها و نحوه اجرای امور مختلف باشند.
تدوین آیین‌نامه‌ها برای مسائلی همچون بهبود عملکرد، کاهش ریسک‌ها، ارتقا سطح کیفیت، کاهش تراکم در یک حوزه، ایجاد توافق میان ارباب رجوعان و دیگر مراجع و مشخص کردن تعهدات طرفین قراردادی ایجاب می‌شوند.
در بسیاری از صنایع و حوزه‌های کاری، آیین‌نامه‌ها به عنوان مرجعی قطعی برای انجام کارها تلقی می‌شوند و نقش مهمی در تضمین استاندارد و کیفیت و همچنین کاهش ریسک‌های مختلف تحمیل‌شده بر دستگاه‌های مختلف ایفا می‌کنند.
وجود آیین نامه‌ها به ویژه در زمینه حفاظت از محیط زیست، بهداشت و درمان، ایمنی و حفاظتی، در کاهش حوادث و خسارات ناشی از طوفان‌های گردشی، حوادث رانندگی و یا حوادث صنعتی، ضمن حفظ سلامت جامعه، بسیار موثر و پربار به نظر می‌رسند.
در کل، تدوین آیین‌نامه‌ها در حیطه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی می‌تواند فرآیند کاری را بر اساس دیدگاه حرفه‌ای و استاندارد به خوبی ارتقا دهد و در نتیجه، برای رونق اقتصادی، جامعه سالم و مناسبتر به اهداف رشد و توسعه نزدیک شود.
اهداف آیین نامه
آیین‌نامه‌ها و مقرراتی هستند که برای تنظیم و نظارت بر عملکرد یک سازمان یا فرایند تهیه می‌شوند. هدف اصلی آیین‌نامه‌ها، ارتقای کیفیت عملکرد و بهبود سیستم‌ها و فرایندهای موجود است.
اهداف آیین‌نامه‌ها بسیار گسترده و چندسطحی است. این اهداف شامل موارد زیر می‌شود:
1- تضمین ایمنی: یکی از اصلی‌ترین اهداف آیین‌نامه‌ها، حفظ ایمنی سازمان و کارکنان آن است. آیین‌نامه‌ها با تعیین الزامات و الحاق مقررات به فرایندها و سیستم‌ها، خطرات احتمالی را کاهش داده و در برابر خطرات و حوادث احتمالی اطمینان حاصل می‌کنند.
2- بهبود کارآیی: آیین‌نامه‌ها با استفاده از مفاهیمی نظیر خود‌ارزیابی، تحلیل عملکرد و تعیین معیارهای کارآیی، سیستم‌ها و فرایندها را بهبود می‌بخشند و منجر به بهبود کارکرد و افزایش کارایی می‌شوند.
3- کاهش هزینه‌ها: یکی از مزایای استفاده از آیین‌نامه‌ها و مقررات، کاهش هزینه‌های مربوط به خرابی و ایجاد خطاهای ناشی از عدم رعایت معیارهای ایمنی و کارآیی است.
4- افزایش اطمینان مشتری: استفاده از آیین‌نامه‌ها و مقررات، باعث ایجاد اعتماد و اطمینان مشتری در سیستم و شرکت می‌شود و باعث افزایش رضایت مشتری می‌گردد.
5- افزایش توانایی در رقابت با سایر شرکت‌ها: استفاده از آیین‌نامه‌ها و مقررات، باعث بهبود شرایط سازمان و یکپارچگی بیشتر بین فرایندها و سیستم‌ها می‌شود که در نتیجه، سازمان را در رقابت با شرکت‌های دیگر قرار می‌دهد.
6- بهبود محیط زیست: عملکرد برخی فرایندها ممکن است برای محیط زیست مضر باشد. استفاده از آیین‌نامه‌ها و مقررات مرتبط با حفاظت از محیط زیست می‌تواند در بهبود شرایط محیطی و کاهش تاثیرات مضر آنها کمک موثری باشد.
7- نظارت و کنترل: استفاده از آیین‌نامه‌ها باعث به‌کارگیری نظام نظارت و کنترل شده در سیستم‌ها و فرایندها می‌شود که موجب جلوگیری از اتفاقات غیرمنتظره و کاهش خسارات احتمالی می‌گردد.
در نهایت، هدف اصلی آیین‌نامه‌ها کاهش خطر و بهبود عملکرد سیستم‌ها و فرایندها است و با تأییدیه و اجرای آیین‌نامه‌ها، کیفیت و ایمنی را در کلیه ابعاد، حفظ می‌کنند.
حوزه اعمال آیین نامه
هر صنعت و حوزه‌ای در کشور ما دارای آیین‌نامه‌های مربوط به خود است که به منظور جلوگیری از بروز حوادث و تضمین ایمنی، به این صورت تدوین و اجرا می‌شود. آیین‌نامه‌ها، دستورات، قوانین و مقرراتی هستند که توسط نهادهای مربوطه برای نظارت بر اجرای قوانین و رعایت مقررات، تدوین شده‌اند.
حوزه‌ی اعمال آیین‌نامه، شامل تمامی صنایع و مراکزی است که نیاز به راهنمایی با قوانین و مقررات دارند. آیین‌نامه‌های مربوط به حوزه‌ی اعمال، شامل تمامی زمینه‌هایی مانند کارکردهای سازمانی، اعمال نرم‌افزار، محاسبه‌ی صورت‌حساب، تولید دفاتر، نگهداری آرشیو و مدیریت منابع بشری است.
هدف آیین‌نامه‌های اعمال، تضمین افزایش بهره‌وری و ایمنی در اجرای قوانین و مقررات است. این نوع آیین‌نامه‌ها نیز از نظر ارزشی بسیار مهم است، زیرا به عنوان یک سند رسمی به تدوین کنندگان قانون، کارفرمایان و کارکنان ضرورت دارد.
به موجب تعریف ذکر شده بالا، می‌توان گفت که اعمال آیین نامه، به عنوان یک روش کارآمد، باعث کاهش خطرات و افزایش بهره‌وری در تمامی حوزه‌های محیط کار و زندگی می‌شود. به همین دلیل، نیازمندی به چندین آیین‌نامه در حوزه‌ی اعمال وجود دارد که با همکاری تیم‌های نگهداری و تحلیل‌گران، به بهبود ایمنی، بهره‌وری و تضمین بهبود وضعیت نهادها، کمک می‌کنند.
اصول و مبانی آیین نامه
آیین‌نامه به مجموعه قوانین و مقرراتی گفته می‌شود که در یک حوزه خاص مهاجرت، اطلاعات، بیمه، صنعت و موضوعاتی از این دست، برای اعمال کنترل‌ها و مدیریت عملکرد نهادهای ذیربط، ایجاد شده است. اصول و مبانی برنامه‌ریزی یک آیین‌نامه شامل مجموعهی از اصول و مقررات است که برای مبارزه با مشکلات گسترده و گاها خطرناکی که باعث بروز بی‌نظمی دربارهی انواعی از موضوعات شده‌اند، طراحی می‌شوند.
عوامل متعددی در ایجاد آیین‌نامه تأثیرگذارند. این عوامل شامل اهداف کلی، قانون منظم کننده، قوانین مرتبط با موضوعات دیگر، جامعه‌ی هدف، نیازهای دولت و یا محیط، اقتصاد محلی و بین‌المللی و معیارهای قابل اجرا هستند.
این شاخص‌ها در تعیین اختیارات و اضطراباتی که نیازمند قابلیت درک و تلاش برای حل آنها هستند، موثر هستند. به عنوان مثال، واحدهای صنعتی نیازمند آیین‌نامه‌های صنعتی هستند تا فعالیت‌های خود را در عین حفظ محیط زیست، به بهترین شکل ممکن انجام دهند.
هدف از اصول آیین‌نامه این است که: به بهبود کیفیت اجرای یک فرآیند و یا کاهش زمان مورد نیاز برای انجام یک فرآیند، در معرض اضطراب قرار گرفته و یا دفاع از سلامت عمومی، تامین عدم حملات داخلی و یا خارجی به سامانه‌ها و/یا هرگونه موضوعاتی که مرتبط با سلامت عمومی هستند، کمک می‌شود.
رویه تهیه و تصویب آیین نامه
رویه تهیه و تصویب آیین نامه، یکی از مهمترین موضوعات در حوزه قانونگذاری و برنامه‌ریزی در سازمانها و دستگاه‌های مختلف است. آیین‌نامه‌ها، نظام‌ها و قوانین بسیاری را که در حیطه مختلف نظامی، دولتی، حقوقی و ... فعالیت می‌کنند، تنظیم می‌کنند.
این رویه، شامل مراحل و مسائل مختلفی مانند تهیه طرح اولیه، مطالعه و بررسی و تحلیل موضوع، نظرخواهی از نهادها و عوامل مختلف، نگارش آیین‌نامه، ترجمه به زبان‌های خارجی در صورت لزوم، بررسی و تصویب نقدها و شکایات مختلف، تهیه و تنظیم فرم‌ها و ... می‌باشد.
در این رویه، باید دقت شود که تمامی مراحلی که برای تهیه و تصویب آیین‌نامه ضروری است، باید به صورت کاملا شفاف و قابل فهم برای عموم مردم، بخش‌های مختلف دستگاه‌ها و نهادها طی شود و از اعتبار و اعتماد عمومی برخوردار باشد.
لازم به ذکر است که تهیه و تصویب آیین‌نامه، در صورتی که به درستی انجام شود، می‌تواند به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها و نهادها، مطرح شده و نقاط ضعف و قوت آنها را بررسی کند. همچنین، این رویه می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای ارتقاء سطح بهره‌وری در کار به کار رود و به بهینه‌سازی فعالیت‌های دستگاه‌ها کمک کند.
اهمیت رعایت آیین نامه
رعایت آیین‌نامه‌ها در هر جامعه و سازمانی بسیار حائز اهمیت است. آیین‌نامه‌ها مجموعه ای از قوانین، مقررات و روش‌ها هستند که برای بهبود عملکرد سازمانی و رفع مشکلات احتمالی در حوزه‌ی خاصی تدوین شده‌اند. رعایت آیین‌نامه‌ها از جمله اصولی است که در هر سازمان به کاربرد رسیده و از پرستاران در بیمارستان ها تا کارکنان در دفاتر شرکت‌هایی که با گردشگری سرو کار دارند و هر جای دیگر که فعالیتی در هرزمینه ایی صورت می گیرد کاربرد دارد.
یکی از اهمیت‌های رعایت آیین‌نامه‌ها، کاهش خطرات احتمالی است. در صورتی که آیین‌نامه‌ها رعایت نشوند، ممکن است مشکلات خطرناکی برای سازمان پیش آید که به پیامدهای نامطلوب مثل دستور های داده شده شدن توسط مراجع قضایی ایجاد می کند. همچنین، رعایت آیین نامه‌ها این امکان را به ما می‌دهد که با بهبود نظام‌مندی و عملکرد به نتایج بهتری در حوزه‌ی های مختلف دست یابیم.
رعایت آیین‌نامه‌ها همچنین می‌تواند به عنوان یک عامل افزایش رضایت‌مندی مشتریان نیز شناخته شود. مشتریان به دلیل داشتن اطمینان از رعایت آیین‌نامه‌ها، بهترین خدمات را دریافت می‌کنند و به نتیجه‌ی بهتری دست یافته و به شرکت‌ها و سازمانها خواهند پیوست و در نتیجه قبلی ارتباطات مثبتی بین سازمان و مشتری به وجود خواهد آمد.
بنابراین، رعایت آیین نامه‌ها برای دستیابی به عملکرد بهتر و کاهش خطرات احتمالی در سازمانها بسیار حائز اهمیت است و به عنوان یک اصل کلی در هر جایی به کار می‌رود که فعالیتی انجام می‌شود.
تأثیر نقض آیین نامه
نقض آیین نامه‌ها در هر حوزه ای، به معنای تخلف از قوانین و تعهداتی است که با امضای قرارداد و پذیرش شرایط آن به عهده فرد یا سازمان واگذار شده است. نقض آیین نامه‌ها می‌تواند در موارد مختلفی از جمله اشتغال به کار، بهداشت و سلامت، ایمنی و امنیت، حقوقی، مالی و ... رخ دهد.
تأثیر نقض آیین نامه‌ها می‌تواند چندین عواقب منفی داشته باشد. این تأثیر به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم رخ می‌دهد. تأثیر مستقیم، در قالب جرایم و تخلفاتی که در آیین نامه‌ها تعریف شده‌اند، بروز می‌کند. این جرایم ممکن است منجر به جریمه، محرومیت از حقوق، خسارت و زیان مالی یا حتی تعقیبات قضایی شود.
تأثیر غیرمستقیم نقض آیین نامه‌ها نیز در طولانی مدت، اثر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و جامعه‌شناختی دارد. مثلاً نقض آیین نامه‌های بهداشتی و سلامت، منجر به شیوع بیماری‌ها و بروز ویروس‌های جدید می‌شود. این مسئله باعث خسارت و زیان مالی برای افراد و جامعه به طور کلی می‌شود. همچنین نقض آیین نامه‌های محیط زیستی، منجر به آلودگی هوا، آب و خاک، بروز گرسنگی و بیابان‌زایی می‌شود.
در کل، تأثیر نقض آیین نامه‌ها بر افراد و جامعه به طور کلی بسیار مهم است. لذا باید تمام تلاش را برای رعایت آیین نامه‌های مربوط به هر حوزه ای به عمل آورد تا به بروز آثار منفی جلوگیری شود.
نحوه اجرای آیین نامه
آیین‌نامه به‌عنوان یک سند قانونی و مجموعه‌ای از قوانین و مقررات برای هر حوزه‌ای از فعالیت‌ها و صنایع تدوین می‌شود که به سازمانها و افراد کمک می‌کند تا در آن حوزه‌ی کاری خود پویا و فعّال باشند. آیین‌نامه‌ی اجرایی نیز، توسط دولت‌ها و بخش‌های مربوطه برای اجرای قوانین و مقرراتی که برای هر حوزه‌ی فعالیت به تأیید رسیده‌اند، تدوین می‌شود.
حضور آیین‌نامه‌ی اجرایی برای هر فعالیت، باعث این می‌شود که به افراد و سازمان‌های مربوطه دستورالعملی دقیق برای انجام مراحل مختلف کار خود به دست دهد، که باعث افزایش سطح اطمینان و کیفیت کار خواهد شد. همچنین، حضور آیین‌نامه‌های اجرایی تأکید می‌کند که هر فعالیتی نیازمند اجرای دقیق و قانونی است و مشکلاتی از قبیل تأخیر در اجرا، ناکارآمدی و پرخطر خواهد بود.
برای اجرای صحیح آیین‌نامه‌ی اجرایی، لازم است که با دقت و با رعایت تمامی مقررات، اقدام به اجرای هر راهکار در آن شده و به طور دقیق فرآیند کار را ادامه دهید. همچنین لازم است تا به دانش عملیاتی دقیق و موردی نیز دست پیدا کنید تا در اثر اجرای آیین‌نامه خطایی رخ ندهد.
در نتیجه، اجرای صحیح و دقیق آیین‌نامه‌ی اجرایی، نقش بسیار مهمی در کیفیت و موفقیت حوزه‌ی فعالیتی مشخصی ایفا می‌کند. لذا، لازم است تا تمامی نکات مرتبط با حوزه‌ی کاری خود را به دقت بررسی، و به کمک دانش و تخصص خود، به اجرای صحیح و رعایت مقررات و تدابیر ایمنی بهینه رسید.
ارزیابی عملکرد آیین نامه
ارزیابی عملکرد آیین نامه یک فرآیند کیفیتی است که به منظور ارزیابی اثربخشی و مؤثر بودن آیین نامه ها و قوانین در جامعه، انجام می‌شود. این فرآیند شامل اندازه‌گیری و مقایسه عملکرد آیین نامه در واقعیت با اهداف تعریف شده است.
برای شروع در فرآیند ارزیابی عملکرد آیین نامه، ابتدا باید اهداف و نتایج انتظاری را مشخص کرد. سپس عملکرد فعلی آیین نامه بررسی می‌شود و با اهداف مورد نظر مقایسه می‌شود. در این فرآیند ممکن است از ابزارهای مختلفی برای اندازه‌گیری عملکرد آیین نامه استفاده شود که یکی از مهمترین آنها مستندسازی است.
از جمله مزایای ارزیابی عملکرد آیین نامه، می‌توان به بهتر شدن عملکرد و بهبود کیفیت خدمات ارائه شده از طرف اجراکنندگان آیین نامه، کم شدن هزینه‌ها و همچنین خلق اعتماد عمومی به آیین نامه اشاره کرد. همچنین در صورت وجود نواقص، این فرآیند به اجراکنندگان آیین نامه، امکان پیشنهاد و انجام اصلاحات لازم را می‌دهد.
در کل، ارزیابی عملکرد آیین نامه یک فرآیند مهم و برای بهبود اثربخشی آیین نامه ها بسیار ضروری است. با استفاده از این فرآیند، می‌توان بهبود عملکرد اجراکنندگان آیین نامه، بهینه شدن هزینه‌ها و بهبود کیفیت خدمات را در جامعه به دست آورد.