دعاها از قدیمی ترین وجوه ارتباط انسان با خداست و در تمام دوران‌ها و فرهنگ‌های مختلف مورد استفاده بوده اند. دعاها شامل گونه‌های مختلفی هستند؛ از جمله دعاهای پیامبران و ائمه، دعاهای خصوصی و جمعی، دعاهای خواسته‌ای و شکرگزاری و ...
لیستی از دعاهای معروف قابل استفاده در مواقع مختلف وجود دارد، تعدادی از آنها عبارت‌اند از:
- دعای کمیل: دعایی پیش از نماز مغرب و در جمعه‌ها که شامل اعتراف به گناهان و خطاهای خود، خواسته‌های مختلف و امید به توانایی خداوند برآورده کردن آنها و نیز تعلیقاتی برای حضرت مهدی (عج) است.
- دعای توسل: دعایی است که با نگاه به شفاعت ائمه (ع)، از خداوند بخواهیم که ما را از حاجات خود روا قرار دهد.
- دعای ندبه: دعایی است که در شب جمعه خوانده می‌شود و شامل اعتراف به گناهان و خطاهای خود و خواسته‌هایی برای عترت معصومین (ع) است.
- دعای عرفه: دعایی است که در روز عرفه خوانده می‌شود و در آن خداوند برای تمام شیعیان ضمن خواسته‌های مختلف، از خداوند بخواهیم که همه ما را از بهشت خود برانگیزاند.
- دعای بعد از نماز: دعاهایی که بعد از نماز‌های مختلف خوانده می‌شوند؛ تا شامل تعظیم و قدردانی از خداوند، خواسته‌های مختلف و تمنای رحمت و آمرزش گناهان باشند.
در کل، دعاها یکی از وسایل مهم برای ارتباط با خداوند هستند و با خلق صفای قلب، ممکن است بر هدف خودشان تاثیرگذار باشند.
دعای توسّل
دعای توسل یکی از مناسب‌ترین و کارآمدترین نوع دعاهای اسلامی است که به وسیله‌ی آن می‌توانیم به درگاه الهی روی‌آوری کنیم و خواسته‌های خود را برآورده سازیم. این دعایی است که با جانبازی از حضرت رسول اعظم (ص) بیان می‌شود و در حقیقت یک شفاعت و واسطه‌گری به منظور رسیدن به حقایق از سوی امیرالمؤمنین علی (ع)، حضرت فاطمه الزهرا (س)، حضرت حسن (ع)، حضرت حسین (ع) و سایر ائمه معصومین (ع) محمول است.
در این دعا، به صراحت و با خلوص نیت، از این بزرگان خواستار وارد شدن به حقایق محض الهی می‌شویم و خواسته‌های خود را از طریق شفاعت آنها به لطف الهی برآورده می‌کنیم. با توجه به نظر برخی از فقها، دعای توسل یکی از مناسب‌ترین دعاها برای حل مشکلات و همچنین رفع بلایا و بلاهاست که در همه اوقات می‌توان از آن استفاده کرد.
در این دعا، برای از آنچه که می‌خواهیم مانند رفع بلایا و تکرار شکر و سپاس، به پاس آنچه الهیت برای ما فراهم نموده‌اید، سفر برای عترت پاک دوستید، که شما را به منزلت قرب خاص به درگاه الهی پیشخوان خود قرار می‌دهد. در این دعا برآورده شدن امور، حفظ از شر آتش و سوزاندن قبر و سایر مسائل به درگاه بزرگترین خداوندی خواسته می‌شود.
دعای توسل با بیان سخنانی چون "یا علی"، "یا سیدی" و "یا علی بن موسی الرضا" آغاز می‌شود، همچنین در این دعا به نام امام حسین (ع) و ائمه هشتم تا دوازدهم (ع) اشاره گردیده است. در نهایت نیز با شفاعت این بزرگان به دلیل مفاهیم ارزشمند و قدسی که در این دعا منعکس شده است، این دعا به یکی از محبوب‌ترین دعاهای اسلامی در کنار دعای جوشن کبیر و دعای ندبه تبدیل شده است.
دعای جوشن کبیر
دعای جوشن کبیر به عنوان یکی از ادعیه مهم در میان مسلمانان شناخته می‌شود که برای حفظ و تقویت ایمان و اخلاص در اعمال و دعا به خداوند متعال می‌باشد. این دعا با داشتن ارزش ویژه‌ای در اسلام به اصرار ائمه به خصوص امام علی (ع) به معنای عظیم و ارزشمند بودن آن در اعتقادات ما دینی برمی‌گردد.
دعای جوشن کبیر یکی از ادعیه است که نشان از زیبایی و برتری زبان و ادبیات فارسی دارد. این دعا شامل 100 جمله و از بندی خاصی برخوردار است که در هر جمله مفاهیم پر معنی خاصی به کار رفته است. در این دعا بر خدای متعال و فضیلت‌ها و خواص او همراه با عدد ۳ و ۹ و ۹۹ و ۱۹ همچنین خاصیت طلسمی این عددها تأکید شده است.
جوشن کبیر، دعایی است که به‌خصوص در مناسبت‌های خاص برای درخواست دولت رزق و معاش مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر کاربردهای این دعا، مصون و محفوظ ماندن از شر شیطان و دشمنان می‌باشد. همچنین دعای جوشن کبیر در فضای مجالس دینی و نماز‌خانه‌ها و موکب‌ها پراستفاده است و در آیین‌های اسلامی مانند نماز شب، توسل، روزه و... استفاده می‌شود.
در کل، دعای جوشن کبیر از دعاهای کامل و مهم دینی است که مسلمانان در مناسبت‌های مختلف از آن استفاده می‌کنند. این دعا با پر‌معنا بودن جملات و کلماتش، محافظت و مصونیت را از جهت روحانی و جسمانی برای افراد شامل می‌شود و به دلیل ارزشی که در میان مردم دارد، می‌تواند موضوعی جذاب برای مطالعه و پیام‌رسانیِ برای همگان باشد.
دعای ندبه
دعای ندبه یکی از دعاهای پرمعنای شیعیان است که در روزهای عزاداری و سوگواری، به خصوص در ماه محرم و صفر برای یادبود شهدای کربلا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دعا با خطاب به حضرت امام حسین(ع) است که در آن با روایت تلخی‌هایی که برای امام و خانواده‌اش در صحرای کربلا رخ داده بیان شده و همزمان خواستار شفاعت و رحمت مولای خود می‌شویم.
دعای ندبه با دسته‌بندی متنوعی از ادعیه به صورت شبیه‌سازی تلاوت قرآن حرفه‌ای سروده شده است که ارادت و محبت شیعیان نسبت به حضرت امام حسین(ع) را نشان می‌دهد. متن این دعا شامل باطن الحقیقه، درونی عمیق و عرفانی و خلاصه اینکه به منزله نزاره‌ای است که برای اظهار تسلیت به خاندان اهل‌بیت پیامبر استفاده می‌شود.
در دعای ندبه، زائران مشتاق حقیری شده و به ارباب خود، امام حسین(ع) تقاضا می‌کنند که شفاعت کند و در روز قیامت، بیامرزد. این دعا در عرصه شیعیان نه تنها به عنوان یک دعا، بلکه به عنوان یک شعر و اثر ادبی به حساب می‌آید که به شعرا و نویسندگان برجسته مانند حافظ، عطار نیشابوری، مولوی و... از طریق ارجاء شناخته‌شده است. این دعا به شیوه‌ای خاص اجرا می‌شود که متضمن تلاوت صوتی، تقلید از اشکال اسلامی و قدم زدن به تمام اجزای بدن در همراه با قرائت و تکیه به زبان عربی می‌باشد.
دعای کمیل
دعای کمیل یکی از مهمترین و قدرتمندترین دعاهای شیعیان است که در شب‌های جمعه خوانده می‌شود. این دعا در تمامی کتب دینی شیعه مورد توجه و احترام قرار گرفته و به عنوان یک دعای ویژه برای مخاطبان خدا شمرده می‌شود.
دعای کمیل با کلماتی پراکنده در بیشتر کتب شیعی وجود دارد که در ابتدای آن «قُلِ اللّٰهُمَّ اِنَّ‌كَ صَمَدٌ» است. این دعا با اشاره به خلاقت و قدرت خداوند، درخواست از او برای بخشش گناهان و رسیدن به رضایت او را داراست. دعای کمیل به شیوه ای سه‌گانه نوشته شده است و درصدد طلب رضایت خداوند از کردارها، آثار و نتایج آن نهایت تلاش برای ثابت ماندن در راه خداوند و رفتاری از دستورات او صورت می‌گیرد.
در قسمت دوم دعای کمیل، مورد توجه ضعیفین و محرومان که البته نباید فقرم فقر دیده شود، با اشاره به مستضعفان و استکبار، خروجیی به ایمان‌آوردن از تاثیر فساد و بدرفتاری در جامعه است. همچنین در این بخش بر هدایت و راهنمایی حاکمان جامعه نیز تاکید شده که به دنیوی برآوردن وظایف و مسئولیت‌های خود بدون نگرانی از آینده و سرمایه گذاری روحی خود متمرکز شوند.
دعای کمیل به دلیل پرداختن به موضوعاتی همچون توحید، پاکسازی روح و جسم، طلب بخشش گناهان، برافروختن ذوق و شور در خدمت به او، انتظار هدایت و رفع کمبودها و دست یابی به راهنمایی این سرود دل نشین شیعیان به شمار می‌رود.
دعای عهد
عهد به معنای تعهد، قول و تعهد پایبندی به وعده‌های داده شده است. دعای عهد یکی از مهمترین دعاهای شیعه است که بیانگر تعهد و قول پایبندی به عهد و وعده‌ها در برابر خداوند می‌باشد. در این دعا، شیعیان عهد و پیمانی را با خداوند متعال بسته و در آن خداوند را به محرمانه رویشان به وفای به عهد، خشنود می کنند.
دعای عهد در حدود ۹۰ بیت است و در آن شیعیان با خدا شریک حرف میزنند و از او می‌خواهند که به وعده‌هایی که داده اند پایبندی کنند. در این دعا، شیعیان به عهد و پیمانی که با خدا بسته اند، پایبندی می‌کنند و در برابر خداوند به وفای به وعده‌های خود پایبند می‌شوند. به عبارت دیگر، این دعا محکم‌ترین تعهد شیعیان به خداوند متعال است و بیانگر این است که شیعیان هرگز به وعده خود نخواهند خیانت کرد و برای پایبندی به عهد و قول، هیچ تلاشی دریغ نخواهند کرد.
درنهایت، دعای عهد یکی از مهمترین دعاهای شیعیان است که به عنوان نماد تعهد و پایبندی شیعیان به عهدهای خود در برابر خداوند متعال محسوب می‌شود. این دعا حاوی روحیه‌ای پر از شور، ایمان و تقواست و محکم‌ترین تعهد و وفاداری شیعیان به خداوند متعال را بیان می‌کند.
دعای سمت
دعای سمت یکی از مهمترین نمازها در اسلام است که پس از ادای نماز مستحب می‌شود از آن استفاده شود. این دعا به طور خاص به شکل روایتی بیان‌کننده کمک‌طلبی بنده به مقام آسمانی است و به نوعی جریان فکری روحانی از طرف بنده به سمت خدای متعالی است.
دعای سمت در بیان عبارات خود، نوعی استعانت و پناه طلبی عبور کننده از مشکلات زندگی است که با بخشش و لطف خداوند، تمام مسائل بنده را بهتر می‌کند. در این دعا بنده نیز به خواسته خود می‌رسد و خداوند تبدیل شدن محیط او به جای بهتر، شاداب‌تر و واضح‌تر را به عهده می‌گیرد.
ترکیب عبارات و کلماتی که در دعای سمت آمده است، بیانچیز دیگری نیست جز عطای خداوند به بنده و پاسخ به اعتراض‌های او. با دعا کردن این دعا، بنده همچنین در برابر نیروهایی که به او خشمگین هستند، محافظت می‌شود. دعای سمت نیز جزئی از دین در اسلام است که نشان دهنده درستی افعال بنده و ترس از خداوند متعالی است.
در نهایت، دعای سمت نیز نقشی در بهبود وضعیت‌های فکری، روحی و حتی جسمی بنده دارد. به فراخور عباراتتجلی سازی سیلی و تشعشعات محیطی، دعای سمت می‌تواند به زندگی بنده روشنی و انرژی ببخشد. از این جهت، این دعا نه تنها در مراسم نماز بلکه در تمام مراحل زندگی ما، یک کمک به بخشی کردن از خداوند متعالی استمی‌کند.
دعای توبه
دعای توبه، یکی از ادعیه و مناجات های مهم در مذهب اسلام است که به همراه معرفی خداوند و تعریف از جلال و کرامت او، درخواست بخشش تقاص گناهان، دعوت به تعهد به اعمال نیک و اجرای احکام دینی و بیان تأثر و تودّد به وجه الله، توسّل به ائمه اطهار و ختم پیغمبران از خداوند برای برآورده شدن آرزوهای دنیوی و دینی است.
این دعا از زبان عربی ترجمه شده است و در آن مسلمان برای زندگی بهتر، اعتماد به خداوند و طلب مغفرت برای گذشته، تعهد به سیر در راه اطاعت و تقوا به خداوند متعال، و توسل به پیغمبران و معصومین اطهار، دعا می کند. مناجات توبه در حقیقت، بازخوانی و تجدیدنظر در تعهداتی است که مسلمان با خداوند بر قرار کرده بوده و با ترک اعمال غیرمحرمانه و اتّباع احکام دینی، به خداوند باز می گردد.
بسیاری از مسلمانان معتقد هستند که توبه و بخشش خداوند، برای همه گناهان سابقه گرفته شده و به شرط اینکه دوباره آن را تنها به خویشاوندان و خداوند اطّلاع داده و تلاش برای ترک آن‌هاانجام شود، خداوند به گناهان گذشته بخشش و طلب کننده را پذیرا می‌شود. بنابراین، دعای توبه به منزله یک پیشنهاد و راهنمایی مهم برای مسلمانان برای رسیدن به مغفرت خداوند و بازگشت به راه سعادت است.
دعای عرفه
دعای عرفه یکی از مهمترین دعاهایی است که در روز عرفه از سوی امام حسین (ع) به صورت خاص توصیه شده است. این دعا که از معروف‌ترین دعاهای شیعیان است، بیانگر عظمت و جلال خداوند متعال است. دعای عرفه در واقع با تمرکز بر عظمت و بزرگی خداوند متعال و تلاش برای نزدیک شدن به او، تلاش برای آمرزش و درخواست رحمت و مغفرت از خداوند برای گناهان خود و دیگران است.
دعای عرفه در مجموعه دعاهای از فرزندان حضرت علی (ع) و از ویژگی های آن می توان به طولانی بودن آن اشاره کرد که باید با سخنرانی‌های امام حسین (ع) مطابقت داشته باشد. همچنین، برخی عالمان از جمله شیخ طوسی در کتاب «المحاسبه» بیان کرده اند که دعای عرفه یکی از اهمیت‌های آن این است که باید برای تمام موجودات پروردگار، بخصوص برای پیامبران، ائمه اهل بیت و شهیدان خدا دعا کرد.
دعای عرفه در واقع شامل ستایش‌ها، تعریف‌ها و دعاهایی برای درخواست بخشش گناهان، درخواست هدایت، طلب عترت اهل بیت و الحمد به خداوند متعال است. به خاطر اینکه دعای عرفه به صورت بلند و برخوردار از اثرات مثبت است، باید حتماً در روز عرفه به آن توجه کرد و این دعا را فراگیرید. دعای عرفه به شیوه معتبر و صحیح ترجمه شده تاثیر مثبت زیادی در وداع با دنیا دارد و با خداوند خواهی بالاتر و بهتری دارید.
دعای روزهای بیض
ماه محرم، ماهی است که در آن دعایی به نام "دعای روزهای بیض" وجود دارد. این دعا در ۱۲ روز اول ماه محرم، به ترتیب از روز اول تا دوازدهم برای همین روزها دارای اسم و نام مخصوص خود است و به هر یک از این روزها اهمیت خاصی داده شده است.
دعای روزهای بیض، دعایی است بسیار قدرتمند که ویژگی های عظمت و بزرگی خداوند را توصیف می کند و در همه این روزها می توان این دعا را خواند و برای خود و خانواده و جامعه خود از خداوند آرزوی کمال می کنیم.
در این دعا، عظمت و بزرگی خداوند برجسته شده است و مردم برای هر یک از روزهای بیض به خداوند کوچکی و فقر خود را مژده داده و برای فرج امام زمان و حل مشکلات دفاع از امت اسلامی خواستار فرج او شده و خداوند را درخواست پذیر فرمان داده‌ایم.
در این دعای بزرگ و پرقدرت، مردم ایران به خصوص، سال بعدی را به میلادی ۱۴۲۳ خوانده و برای امام زمان و فرج او و حفظ امنیت و حریم این کشور دعا کرده و این روزها به عنوان روزگار جامعه همیشه با شکوه، توجه و عشق زیادی همراه است. به همین منظور، دعای روزهای بیض به تمام مردم دینی و مذهبی که به خداوند اعتقاد دارند، پیشنهاد می شود.
دعای نقشبندی
دعای نقشبندی که برای بیشتر مردم ایرانی تداعی یاد شور جنگی و رزمی دارد، از آیین‌ها و رسوم مذهبی مهم ایرانیان است. این دعا روایتی از مصائب و شجاعت‌های امیرکبیر و معرکه نقشبندی در برابر دشمنان است. در این دعا، مردم به درگاه حضرت باری تعالی التماس کمک می‌کنند تا شجاعت و قدرتی که برای دفاع از دین، زمین میهن و آزادی کسب کرده‌اند، برای همیشه با آنان باشد.
در بیت‌های این دعا آمده است: «نقش‌های پاک را بکن حاجت روا، تویی دادگر مسلم تویی دعا/ این نشانه‌ای است از شهادت پاکشان، بحق مجتبی دو عالم علی رضا/ برای حق اهل عقل، آهنگ باشید، یتیم‌زادگان حکیم و شاه ولایت/»
به گونه‌ای که در خطوط بالا ذکر شده‌است، در دعای نقشبندی، مظهری از تمامی عظمت امیرکبیر و نظامیان آن دوره وجود دارد. باید توجه داشت که این دعا، ویزه، تماجید یا گستاخی نیست بلکه تلاشی است برای زنده نگه داشتن هویت، محبت و افتخارات والای نیروهای پاک و درست‌کار که برای محکمهای ایران افتخار می‌کشند.
پس، دعای نقشبندی برای همه‌ی ایرانیان مهم و مقدس است و بیشترین شناخت درباره‌ی قدرت‌های نظامی ایران و شجاعت و ایثار دلاوران خود را به آنان القا می‌کند. همچنین، این دعا به خاطر ارتباط موثری که با دین دارد، همیشه از شانه‌های ملت ایران برنخواهد آمد.