علت بیماریها موضوعی است که توسط پزشکان و دانشمندان سالهاست مورد مطالعه قرار گرفته است. با توسعه روشهای تشخیص و پیشگیری از بیماریها، شناخت دقیق علت آنها ریشه کن شدن وجود بسیاری از آنها نیز امکان پذیر شد.
علل بیماریها میتوانند مختلف باشند، از مهمترین آنها عفونت، التهاب، خلل در سیستم ایمنی بدن و یا مشکلات ژنتیکی است. همچنین برخی بیماریها به دلیل مصرف غذاهایی ناسالم، مواد مخدر، داروهای شیمیایی و یا تماس با عوامل تحریک کنندهی خطرناک به وجود میآیند.
بسیاری از بیماریهای واگیردار یا وراثتی دارای علتهای خاصی هستند. به عنوان مثال، بیماریهای قلبی و عروقی ممکن است به دلیل تنشهای روزمره و تغذیه نامناسب و یا به وراثت باشد. به همین ترتیب، بیماریهای آسیب دیدگی از حوادث، مصنوعی و یا حتی بیماریهای مزمن مانند سرطان و بیماریهای قلبی نیز از علل مختلفی برخوردارند.
در کل، علت بیماریها بسیار گسترده است. پیدا کردن و شناسایی دقیق علت آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است و میتواند به پیشگیری، درمان و کاهش خطرات بیماری کمک کند. لذا باید به سلامت و بهداشت خود دقت کرده و از نگهداری و تقویت سیستم ایمنی بدن بهمنظور پیشگیری از بیماریها مراقبت کنیم.
آلرژی
آلرژی به شرایطی گفته میشود که پاسخ سیستم ایمنی بدن به آنتیژنهای خارجی، مثلاً یک گردش هوا یا غذا، شدیدتر از اندازهاش بوده و باعث ایجاد مشکلاتی مانند حساسیت، تورم، خارش، عطسه، سرفه و گاهی اوقات سختی در تنفس میشود. آلرژی یکی از شایعترین بیماریهای ایمنیای در سراسر جهان است که بیشتر افراد در هنگام دیدن یا استفاده از مرغ، گربه، گیاهان یا داروها و دیگر مواد شیمیایی ممکن است با آن مواجه شوند.
عواملی چون ترکیبات شیمیایی موجود در بستر زیستی، غذا و دارو، علف های هوازی و حیوانات خانگی به عنوان گرفتارکنندههای آلرژیک معرفی شدهاند. بنابراین، برای کنترل آلرژی، باید از تمامی عوامل خارجی و درونی جدا شد. برای مثال، لازم است غذاهایی که منتشر کننده یا تشدید کنندهی آلرژی هستند مثل گردش هوا، شناسایی و محدود شوند. همچنین، برای مبارزه با آلرژیهای دیگر، باید یک داروی ضدآلرژی خوب انتخاب شود که ناشی از توصيه پزشک متخصص باشد.
لازم به ذکر است که برای تشخیص آلرژی، باید با پزشک تماس گرفته و به آزمایشات، تشخیصهای مشخص و درمانهایی که شامل داروهای ضدآلرژی و نیز تغییرات در روشهای زندگی اشاره میکنند کنونسی خورند. همچنین رعایت یک سبک زندگی سالم، غذاهای تازه و پاک، و مورد استفاده داروهایی که شما از آنها آگاهی دارید، برای کاهش خطر تشدید آلرژی نیز مؤثر است.
بیماریهای قلبی
بیماریهای قلبی شامل مجموعهای از اختلالات قلبی-عروقی هستند که باعث نارسایی عملکرد قلب و گاهی مشکلات خطرناکی در سیستم عروقی بدن میشوند. بیماریهای قلبی از جمله بیماریهای پستانکی، بیماریهای شریانی، بیماریهای قلبی و سکته قلبی هستند که میتوانند به ازدیاد ریسک مرگ و میر در بیماران منجر شوند.
در بیماریهای قلبی، نارسایی عملکرد قلب جلوگیری از عملکرد صحیح و موثر قلب را میکند. در نتیجه، مقدار اکسیژن کمتری به بافتهای بدن وارد میشود و این باعث کاهش کارایی و فعالیتهای روزانه شخص میشود. این بیماریها شایعتر در بیماران با سابقه خانوادگی فشار خون بالا، سیگار کشیدن، بیش از حد چربی خوردن و بالا بودن سطح کلسترول خون هستند.
برای درمان بیماریهای قلبی، باید علل مرتبط با آنها شناسایی شوند. در برخی موارد، تغییر در وضعیت زندگی میتواند بهبود بخشی بیماریهای قلبی را فراهم کند، اما برای بیماران جدیتر نیاز به داروها یا حتی دخالت جراحی وجود دارد. بهره مندی از ترکیب شیمیایی از داروهای مختلف در درمان بیماریهای قلبی کنترل شدن اعراض جانبی را میتواند افزایش دهد، اما باید توجه داشت که چیزی غیر از سبک زندگی سالم و کنترل شده، از پیشگیری از بیماریهای قلبی نمیتواند محافظت کند.
در نتیجه باید سعی کنیم سبک زندگی سالم و منظم، مصرف مواد غذایی سالم و تحرک مستمر داشته باشیم تا بیماریهای قلبی را درمان کنیم یا جلوی بروز آنها را بگیریم. در صورت وجود هرگونه علائم برای بیماریهای قلبی باید به پزشک مراجعه کنیم و تست مورد نیاز را انجام دهیم.
سرطان
سرطان یکی از بیماری های شایع در جامعه است که هنوز راهکارهای کامل و کافی برای پیشگیری و درمان آن وجود ندارد. سرطان به عنوان یک اختلال در رشد سلولی، ممکن است در هر قسمت از بدن ایجاد شود و میتواند خطرناک باشد. در واقع، سرطان باعث ویرانی سیستم ایمنی بدن و در صورت انتشار به افراد دیگر، میتواند خطراتی را برای آنان ایجاد کند.
عواملی که باعث ایجاد سرطان می شوند، پیشگیری از آنها بسیار پیچیده است. مصرف دخانیات، افزایش وزن، بروز عفونت های ویروسی و فعالیت نامتعادل از فاکتورهای مهمی هستند که می تواند در ایجاد سرطان نقش داشته باشند. برای پیشگیری از سرطان، مهم است که از خود مراقبت کرده و اقداماتی همچون ورزش، مصرف میوه و سبزیجات و جلوگیری از مصرف دخانیات را انجام دهیم.
درمان سرطان بسیار گسترده و متنوع است و ممکن است به صورت شیمی درمانی، جراحی یا درمان های تکنولوژیکی نظیر درمان های پرتویی انجام شود. در بسیاری از موارد، سرطان قابل درمان است و هر چقدر که سریعتر تشخیص داده شود، درمان نیز بهتر خواهد بود.
با توجه به اینکه سرطان یک بیماری جدی و خطرناک است، پیشگیری و ارتقای آگاهی در جامعه در مورد عوامل ریسک، درمان و پیشگیری سرطان بسیار مهم و حیاتی است. باید به منظور جلوگیری از ایجاد سرطان، به طور مستمر از سلامت بدن خود مراقبت و با متخصصین در زمینه پیشگیری از سرطان مشورت کرد.
دیابت
دیابت یکی از نوعی بیماری های مزمن است که با افزایش قند خون و یا اختلال در متابولیسم قند در بدن ایجاد می شود. این بیماری ممکن است که از طریق مسیر ژنتیکی و یا به دلیل عوامل مختلفی مثل چاقی، نوع زندگی نامناسب، بیماری های قلبی و عروقی و یا عوامل استرس زا ایجاد شود.
دیابت شامل دو نوع اساسی می باشد: دیابت نوع ۱ که بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی رخ می دهد و دیابت نوع ۲ که معمولا در سنین بالای ۴۰ سال به وجود می آید. دیابت نوع ۱ متحملین بیماری هستند که بخشی از سلول های بتا در جزایر لانگرهانز در پانکراس، سلول هایی که انسولین ترشح می کنند، تخریب می شوند. در نتیجه، تولید انسولین کاهش می یابد و میزان قند خون در بدن افزایش پیدا می کند.
دیابت نوع ۲، بیشتر به دلیل نوع زندگی نامناسب و نهادینه کردن مدت طولانی نوع زندگی ناشی از افزایش سن و چاقی ایجاد می شود. بدن افراد در دیابت نوع ۲ انسولین را به اندازه کافی تولید می کند، اما جداره های سلولی مقاوم به انسولین می شود و میزان قند خون در بدن افزایش می یابد.
دیابت می تواند با علائمی مانند آب خوردن و ادرار کردن بیش از حد، خستگی، بی حالی، کاهش وزن، قطع پرودهای خونی و بیماری های پوستی همراه باشد. برای کنترل دیابت باید علاوه بر تغذیه مناسب، فعالیت بدنی و داروهای مربوطه نیز استفاده شود.
در صورت عدم کنترل دیابت، ممکن است که عوارض جانبی از جمله بیماری های قلبی و عروقی، اختلالات کلیه، نوروپاتی و یا اختلال در دید رخ دهد. بنابراین، برای پیشگیری از بسیاری از عوارض جانبی دیابت، کنترل منظم قند خون و پایداری آن ضروری است.
افسردگی
افسردگی به عنوان یکی از شایعترین و بزرگترین مشکلات روانی جهان شناخته شده است. این مشکل شامل کاهش روحیه، کاهش انرژی، عدم علاقه به انجام فعالیتهای روزمره، رویت اضطراب، بیاشتیاقی و افکار منفی است. افسردگی میتواند تأثیرات گستردهای روی افراد بگذارد، از جمله کاهش بهرهوری در محیط کار، نارضایتی خانوادهای و اثرات جنبشی بر روی عملکرد مهارتهای انسانی.
علت افسردگی میتواند شامل چندین عامل فردی و اجتماعی باشد. عاملهای اجتماعی شامل شرایط اقتصادی، خشونت، نابرابری اجتماعی و استرسهای شغلی هستند. از طرف دیگر، عوارض فیزیکی مانند صدمات مغزی، بیماری های داخلی، فشار خون بالا و داروهایی که میتوانند نواقص روانی را تشدید کنند، میتوانند عوامل فردی افسردگی باشند.
درمان افسردگی در اکثر موارد، شامل ترکیبی از داروهای ضد افسردگی و مشاوره روانشناسی است. در صورت عدم موفقیت درمانهای فعلی، روشهای دیگری از جمله روشهایی که بر روی مغز تأثیر گذار هستند، نظیر شوک الکتریکی پیشنهاد میشوند.
نکته مهم درمان افسردگی، تشخیص آن در مراحل اولیه است. بهبود افراد با تشخیص درست و به موقع، بیش از بیمارانی است که مشکل شناخته نشده را دائماً با خود حمل میکنند. بهطور کلی، شناخت و درمان افسردگی نیازمند فهم صحیح شدید به آن است و میتواند بهبودی چشمگیری را برای بیمار به همراه داشته باشد.
گوشتخواری
گوشتخواری یکی از رژیم های غذایی است که در آن مصرف محصولات حیوانی به عنوان منبع اصلی تغذیه صورت می گیرد. این رژیم غذایی شامل موادی مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم مرغ و محصولات لبنی مانند پنیر، ماست و کره می باشد. گوشتخواری به عنوان یک رژیم غذایی، غنی از پروتئین، ویتامین B12، آهن و زینک است که برای رشد و نمو بدن بسیار مفید است.
مصرف گوشت قرمز در رژیم غذایی گوشتخواران می تواند به عنوان منبعی برای آهن ضروری در بدن فراهم کند. آهن برای ساخت هموگلوبین بدن بسیار مهم است که همه گروه های سنی نیاز به آن دارند. همچنین، مصرف ماهیان در رژیم غذایی گوشتخواران می تواند به عنوان منبع پروتئین با کیفیت بالا و اسیدهای چرب امگا-3 استفاده شود که برای سلامتی مغز و عصبی بسیار مفید است.
با این حال، مصرف زیاد گوشت قرمز و پرورش دام و طیور در سطح صنعتی، می تواند به بروز بیماری هایی مانند بیماری های قلبی عروقی، دیابت و بعضی از بیماری های سرطانی منجر شود. به همین دلیل، موضوع گوشتخواری و استفاده از گیاهان به عنوان منابع پروتئینی نیز طرح شده است. به عنوان مثال، مصرف سویا و نخود در رژیم غذایی می تواند برای بدن بسیار مفید باشد و غنی از پروتئین و فیبر باشد.
در نهایت، رعایت تنوع و تعادل در رژیم غذایی گوشتخواری، از اهمیت بسیاری برخوردار است. مصرف تنها یک نوع محصول حیوانی می تواند باعث بروز کمبود در مواد مغذی دیگر شود و به سمت بروز مشکلات سلامتی هدایت کند. بهتر است در رژیم غذایی گوشتخواران از میان گوشت قرمز، مرغ، ماهی و دیگر محصولات حیوانی، استفاده صحیح و تعادلی صورت گیرد.
هپاتیت
هپاتیت یک بیماری التهابی در کبد است که ممکن است به علت تماس با عوامل عفونی، برخی داروها یا مصرف مواد مخدر و البته سایر علل از جمله عوامل ژنتیکی و اختلالات ایمنی رخ دهد. این بیماری قابل درمان است اما در صورت عدم تشخیص و درمان موثر میتواند باعث آسیب دائمی به کبد و در نهایت فشار بر روی ارگان های دیگر شود.
هپاتیت تقسیم بر اساس علت آن به چندین نوع از جمله هپاتیت ویروسی (A، B، C، D، E)، هپاتیت دارویی و هپاتیت خودایمنی است. در هپاتیت ویروسی، ویروسهای مختلفی باعث این بیماری میشوند که با حیوانات، خون و بدن متعاقب تماس، مثلاً از طریق سوزنهای بدون تعقیب بسیار مصرف مواد مخدر و یا کنترل نشده از بهداشت فردی منتقل میشوند.
هپاتیت با اعراض گوناگونی همراه است که در میان آنها آلودگی، خستگی، افت اشتها و تهوع قرار دارد. علائم بیشتر همراه با هپاتیت ویروسی معمولاً تا چندین هفته و حتّی ماهها بعد از آلودگی ادامه دارد. در مورد هپاتیت دارویی نیز گاهی اوقات به علت تعدی غیر موافقانه دارو یا دریافت داروهای مضر توسط بیماران به نوعی القاءش میشود.
درمان هپاتیت با مصرف مواد ضد ویروسی، اسید های شبه انتهایی، و مادههای ضد التهاب، ممکن است در تخفیف آسیب کبدی کمک کند. همچنین رعایت بهداشت شخصی و خرید بدون تعقیب و بهداشتی از بیمارستان و یا پزشکی نیز برای کاهش احتمال ابتلا به هپاتیت الزامی است.
ایدز
بیماری ایدز (Acquired Immune Deficiency Syndrome) یک بیماری ویروسی است که باعث ضعف سیستم ایمنی بدن میشود. ویروس اچآیوی (HIV) منتقل کننده این بیماری است و با نفوذ به سلولهای سیستم ایمنی بدن، آنها را تخریب میکند و درنتیجه سیستم ایمنی دچار ضعف و ناتوانی شده و بیمار به آسانی با عفونتهای مختلف روبرو میشود.
بیماری ایدز برای بدن خطرناک است زیرا این بیماری باعث کوچک شدن تعداد سلولهای سیستم ایمنی بدن میشود و به همین دلیل بیمار دچار بیماریهای گوناگون مانند عفونتهای قارچی و باکتریایی، عفونتهای ریوی و اختلالات خونی میشود که میتواند انتهایی آن باشد، این بیماری به خاطر شیوع آن در جوامع دارای رفتارهای جنسی خطرناک شناخته شده است.
به دنبال ابتلا به ویروس اچآیوی، منابع دیگری نظیر خون و میله های نوک پر کنده، از مادر به فرزند در زمان تولد از طریق تماس جنسی و همینطور با استفاده از وسایل اشتراکی نظیر سرنشینی از صندلیهای دنده و حمامهای عمومی نیز میتواند منجر به ابتلا به بیماری ایدز شود.
با توجه به غیرقابل برگشت بودن بیماری ایدز، از ولایت و مبارزه با آن بسیار مهم است. پیشگیری از ابتلا و درمان به موقع بیماری مهمترین راهکار در ولایت این بیماری میباشد زیرا در پیشگیری از آن، سبک زندگی خود را با مدارک طبی حفظ کرده و در داد و ستد از محافظتهای جنسی استفاده میکنید. دردرمان این بیماری، داروهای ضد ویروسی و تقویت کردن سیستم ایمنی بدن بهکار میرود.
جلوگیری از بارداری
جلوگیری از بارداری موضوعی است که در جامعهی امروزی به ویژه در کشور ما به دلیل افزایش جمعیت و مشکلات اقتصادی بسیار مهم به حساب میآید. روشهای مختلفی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد که در ادامه به توضیح برخی از این روشها پرداخته خواهد شد:
درمانهای هورمونی: روشهای هورمونی برای جلوگیری از بارداری شامل دو نوع بوده که شامل پیشگیری بهصورت روزانه با استفاده از قرصهای هورمونی و روشهای خارج از واژنی از جمله اینجکسیونها و لکهدانهای هورمونی میباشد. درمانهای هورمونی یکی از روشهای موثر دیگر جلوگیری از بارداری به شمار میآید.
ضدبارداری با استفاده از شیوههای فیزیکی: در این روشها، مانند استفاده از روش کیفی مثل : بیدردسری، وسایل شیمیایی مثل دثاروکس آلفا، یا واسطههای بدون دسترسی به رحمی مانند کاندوم بوده و باعث جلوگیری از ورود اسپرم به رحم میشود.
جراحی جلوگیری از بارداری: در این روش، میتوان با عمل جراحی و حذف بخشهای خود را به سادگی جلوگیری از بارداری کرد. به عنوان مثال نصب ایمپلانت برای بانوان است.
علاوه بر روشهای معرفی شده، برخی از روشهای دیگری مانند استفاده از ناحیه یونه دستگاه تناسلی، کار با محافظت ذاتی بدن و فاصله گرفتن از باروری بعد از منتفی شدن نگرانیها و خیالات درباره این موضوع میتواند اثرات بزرگی در جلوگیری از بارداری داشته باشد. بنابراین، آگاهی و اطلاع از روشها و تکنیکهای موجود میتواند به جلوگیری از بارداری کمک کند و باعث سلامتی روانی و جسمی زنان گردد.
زوال عقل
زوال عقل یا تنزل عقلی در واقع به کاهش قابل ملاحظه ظرفیتهای شناختی یا عقلی در سطح فردی اشاره دارد. این مسئله ممکن است در هر سنی اتفاق بیافتد، اما معمولاً در سنین پیری و با پیشرفت سن قویتر میشود. تا زمانی که افراد جوان هستیم، انجام کارهای روزمره، حل مسائل ریاضی و فکری، تصمیمگیری در شرایط مختلف، پرداختن به کارهای علمی و تحقیقاتی و بسیاری از امور دیگر، تحت تأثیر اندازه و قدرت عقل ما هستند. اما با پیشرفت سن، تواناییهای شناختی و عقلی ما ممکن است به دلایل مختلف به کاهش بیافتند.
یکی از علل اصلی زوال عقل در سن پیری، عملکرد لاینفکی و عصبی نامناسب است. ضعف عضلات، بینظمی های قلبی و عروقی، تغذیه نامناسب، نوعی از خوابهای نامناسب و سایر عوامل محیطی میتوانند ظرفیت و عملکرد مغز را به دور از حد کاهش دهند. به علاوه، بیماریهای خاصی مانند آلزایمر و پارکینسون نیز میتوانند عوامل کاهنده ظرفیتهای شناختی و عقلی محسوب شوند.
زوال عقل میتواند تأثیرات وسیعی بر زندگی فردی داشته باشد. این میتواند تواناییهای فرد در حل مسائل، تصمیمگیری بهتر و همچنین برنامهریزی و اجرای کارهای روزمره را کاهش دهد. به طور کلی، زوال عقل میتواند سبب کاهش کیفیت زندگی و حتی مشکلات روانی و اجتماعی شود. برای جلوگیری و درمان زوال عقل، مراجعه به پزشک و مدیریت مناسب بیماریهای زمینهای ضروری میباشد. همچنین، حفظ سلامت بدن و ادامه فعالیتهای شناختی و عقلی مانند حل کردن مسابقات فکری، مطالعه و پیگیری علایق آموزشی و فعالیتهای تفریحی نیز میتواند کمک گران بهایی در جلوگیری از زوال عقل و افزایش کیفیت زندگی داشته باشد.