1. مفاهیم اساسی فرم ارزیابی ریسک به روش PHA
فرم ارزیابی ریسک به روش PHA یکی از روش‌های مرسوم در تحلیل و ارزیابی ریسک در صنایع مختلف می‌باشد. این روش به منظور شناسایی خطرات و مسائلی که ممکن است باعث آسیب به تجهیزات، محصول یا افراد شوند، به کار می‌رود. پروسه مورد استفاده در روش PHA شامل مراحل مختلفی است که در نهایت باعث شناسایی و ارزیابی ریسک‌های مربوطه می‌شود.
در ابتدا، باید گروهی از افراد تشکیل داده شود که دارای تخصص و تجربه لازم در زمینه ریسک‌های مرتبط با فرآیند مورد نظر هستند. در مرحله بعد، مواد و تجهیزات مورد استفاده در فرآیند بررسی شده و برای هر یک از آنها، ممکن است خطراتی وجود داشته باشد که باید شناسایی شوند.
در مرحله سوم، باید خطرات مشخص شده توسط گروه از متخصصین بررسی شده و به این سوالات پاسخ داده شود: آیا این خطر وقوع خواهد کرد؟ چه احتمالی دارد؟ چه عواقبی را به دنبال دارد؟
در نهایت، هدف PHA این است که ریسک‌های مربوطه شناسایی و ارزیابی شوند و از راه‌های کاهش آنها در طراحی و پیشنهاد فرآیند استفاده شود. این روش می‌تواند اثرات مخرب و چشمگیر ریسک‌های احتمالی را کاهش دهد و از ایجاد مشکلات در آینده جلوگیری کند.
2. بهبود برنامه های ارزیابی ریسک با استفاده از PHA
ارزیابی ریسک به عنوان یکی از مهمترین مراحل در برنامه ریزی پروژه ها، سیستم های صنعتی و هر چیزی که با خطراتی مواجه است، بسیار حائز اهمیت است. تاکید بر بهبود برنامه های ارزیابی ریسک، در سال های اخیر برای کاهش خطرات ناشی از بروز ریسک ها، بسیار زیاد شده است.
اما با توجه به اینکه ارزیابی ریسک شامل مهارت های فنی زیادی است، از جمله آگاهی از شیوه های ارزیابی ریسک، نوع ریسک ها، مراحل روش های ارزیابی ریسک و ...، در این میان پژوهش های فراوانی در جهت بهبود روش های ارزیابی ریسک صورت گرفته است.
یکی از روش هایی که به جهت بهبود برنامه های ارزیابی ریسک مورد توجه قرار گرفته است، روش PHA (مبانی تحلیل خطر روند) است. این روش یکی از روش های فعال در مراحل اولیه ارزیابی ریسک است که در آن خطرات مرتبط با استفاده از یک محصول، خدمات یا فرآیند تحلیل می شوند و پس از شناسایی خطرات، راهکارهایی جهت کاهش و یا رفع آن ها ارائه می شود.
استفاده از روش PHA در برنامه های ارزیابی ریسک در مراحل اولیه، باعث شناسایی سریع و دقیق خطرات موجود در فرایند، محصول یا خدمات می شود و به دلیل آنکه در این مرحله از برنامه، هزینه های زیادی بلاتکلیفی برای تغییر در خطرات نداریم، استفاده از این روش، با بهبود ارزیابی خطرات در مراحل اولیه، می تواند پشتیبانی مالی سیستم را به حداقل برساند.
3. روش های اجرای فرم ارزیابی ریسک به روش PHA
PHA یکی از روش‌های مهم برای ارزیابی ریسک در صنایع پر ریسک است. مخفف “پرونده های فعالیت احتمالی” (Potential Hazard Analysis) می‌باشد که به دقت مسئله‌هایی که احتمالاً در فرآیند صنعتی با آنها برخورد خواهیم داشت، پی‌مانده و در مراحل نهایی احتمال وقوع آن را تخمین می‌زند.
در فرآیند مراحل PHA با توجه به اهمیت و تأثیر مثبت یا منفی خطر، با انتخاب نمونه‌هایی از سطح کارگاه و آنالیز رفتار و فعالیت خطرناک صنعت به شیوه‌ای که در نهایت به ایجاد فرآیندی مانند ثبت‌نام خطا می‌انجامد. به عنوان مثال، با استفاده از کارت نقشه444، فرآیند اجرایی مورد نظر با توجه به بالابردن مسئله راهکارهای سازنده را در نظر می‌گیرد.
اجرای PHA یک هماهنگی بین زمان و صرف‌زمان دارد. بدین منظور، دو نوع چارچوب معماری پذیرفته شده است. البته، تعیین نوع فرآیند PHA بسته به نیاز کاربر می‌تواند متفاوت باشد، همانطور که در پیاده‌سازی نیز ممکن است تفاوت داشته باشد.
در خلاصه، PHA به عنوان یک روش ارزیابی خطر، به عنوان روشی است که با به دست آوردن وضعیت‌های فعالیت خطرناک ضمن توصیف رفتارها و برخوردها، می‌تواند در مراحل پردازش صنایع پرریسک بسیار مؤثر باشد.
4. پیش بینی ریسک ها با استفاده از فرم ارزیابی PHA
فعالیت‌های انسانی در تمام صنایع و شاخه‌های فعالیت‌های اقتصادی دائماً با خطر روبرو هستند و احتمال وقوع ناپسندیده‌ها مانند حوادث، آسیب به افراد، خسارت به تجهیزات و ... وجود دارد. در این راستا، به منظور حداکثر کاهش خطرات و پیشگیری از وقوع آسیب‌ها، پیش بینی و مدیریت ریسک‌ها از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشند.
PHA یا Process Hazard Analysis، یک روش سازمان‌یافته برای شناسایی و ارزیابی خطرات فرایندی است که می‌تواند در صنایع مختلف مانند نفت، گاز، شیمیایی، خودروسازی و ... به کار رود. این روش با بهره‌گیری از تحلیل شاخص‌های فنی و انسانی، تشخیص احتمال وقوع خطرات، اندازه‌گیری میزان اثر و ارزیابی ریسک‌ها را فراهم می‌کند.
PHA یک تکنیک تحلیل سبب و نتیجه است که برای شناسایی و ایجاد نقشه‌های خطر (Hazard Map) و تعیین احتمال وقوع خطرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از این روش، می‌توان از وقوع خطرات جلوگیری کرده و برنامه‌های درمانی مناسبی را جهت کاهش خطر اختصاص داد.
در نتیجه، فرم‌های ارزیابی PHA می‌توانند به عنوان یک ابزار کارآمد در مدیریت و کنترل خطرات فرایندهای صنعتی مورد استفاده قرار بگیرند. این فرم‌ها به عنوان یک روش دقیق، همه جوانب احتمال وقوع و از بین بردن خطرات را لحاظ می‌کنند و با مدیریت و کنترل خطرات بهبود چشمگیری در جامعه و صنعت حاصل می‌گردد.
5. چگونگی تحلیل و ارزیابی ریسک ها با استفاده از PHA
تحلیل و ارزیابی ریسک ها با استفاده از PHA با ابزاری است که در صنعت، دولت، و سایر حوزه‌های حرفه‌ای استفاده می‌شود. PHA یک ابزار دقیق است که توسط متخصصین فنی با استفاده از متدولوژی‌های مختلف، شامل تحلیل درخت خطر، تحلیل ورودی- فرایند- خروجی، تحلیل بر اساس بازدارنده‌ها و غیره انجام می‌شود.
در این فرآیند، مراحل و فعالیت‌های مختلفی از جمله شناسایی ممکن‌ترین ریسک‌های مرتبط با پروژه، حدس زدن این که چگونه یک خطر ممکن است اتفاق بیفتد و تدوین یک راه حل برای آن گام بعدی محاسبه احتمال و بررسی نتیجه حاصل از ریسک است.
تحلیل PHA ریسک به شما اجازه می‌دهد تا مهمترین ریسک‌ها و مشکلات غیرمنتظره را شناسایی کنید و توصیه‌های فنی اعمال کنید تا از خسارت‌های احتمالی جلوگیری شود. هدف از این فرآیند نهایی، افزایش ایمنی و بهبود عملکرد روند کاری است.
بنابراین، استفاده از PHA به دلیل دقت و قابلیت اعتماد بالای آن در شناسایی و کنترل ریسک‌ها بسیار مفید است. این فرآیند به شرکت‌ها کمک می‌کند تا خسارت‌ها، از دید مالی، اجتماعی و زیست‌محیطی را کاهش داده و به بهینه‌سازی جریان درآمد و هزینه‌های خود برسند.
6. جایگاه مدیریت ریسک در فرم ارزیابی ریسک به روش PHA
در فرآیند ارزیابی و کنترل ریسک، مدیریت ریسک به عنوان یکی از مهمترین عوامل ارزیابی، باید به شیوه‌های شناخته شده و استاندارد جهت کاهش و کنترل خطرات اقدام نماید. در مطالعه و بررسی روش PHA، مدیریت ریسک به عنوان جایگاه مهم در این روش تلقی می‌شود که از آن به منظور بهبود ایمنی، جلوگیری از وقوع حوادث و تخفیف شدت اثرات آنها استفاده می‌شود.
در فرآیند ارزیابی ریسک به روش PHA، مدیریت ریسک به‌عنوان یک قسمت اساسی در رویه این فرآیند مدنظر قرارگرفته است که در آن به بررسی و شناسایی خطرات، محاسبه احتمال وقوع این خطرات و تعیین پیامدهای حاصل از آنها پرداخته می‌شود. سپس با توجه به نتایج به دست آمده، فرآیند مدیریت ریسک از طریق اجرای اقدامات کنترلی سازماندهی می‌شود.
اصطلاح مدیریت ریسک در این روش به معنی تصمیم‌گیری‌هایی است که با هدف حفاظت از افراد، محیط زیست و تجهیزات صورت می‌گیرد و در آن سیستم‌ها، تجهیزات و فرآیندها بر اساس مراحل مربوط به PHA برای تشخیص و صحت‌سنجی خطرات با اولویت به خنثی سازی احتمالات بیشتر و پیامدها با اهمیت بیشتر قابلیت ارزیابی شده و بر این اساس تصمیم‌گیری‌های مربوط به کنترل ریسک صورت می‌گیرد. به این صورت که در هر گام فرآیند، پس از شناسایی خطر محتمل، اقدامات کنترلی خاصی برای کاهش و بهبود شرایط پیشنهاد شده و مدیریت ریسک در مقابل این خطرات انجام می‌شود.