مقدمه به ارزیابی عملکرد 360 درجه
مقدمه به ارزیابی عملکرد 360 درجه:
در هر سازمان، ارزیابی عملکرد کارکنان یکی از اصلی‌ترین و مهمترین وظایف مدیران است. تعیین عملکرد کارکنان درست و دقیق بسیار حائز اهمیت است. در واقع، برای بهتر شدن عملکرد کارکنان و تصحیح خطاهای آنها، لازم است تا مدیران در قالب یک فرآیند ارزیابی کارکنان روی‌کار بروند.
در این راستا، یکی از روش‌های پرکاربرد و مؤثر در ارزیابی عملکرد کارکنان، ارزیابی 360 درجه می‌باشد. این روش، یک فرآیند ارزیابی نوعی است که نظرسنجی‌هایی از همکاران، مدیران، مشتریان و حتی خود کارکنان را درباره کارکرد هر فرد مورد بررسی قرار می‌دهد.
در این روش ارزیابی، کارکنان با فردی یا شخصیتی که در زمینه عملکرد آنها بیشترین تأثیر را دارد، در ارتباط هستند. این فرد ممکن است مدیر، همکار، مشتری یا حتی خود کارکنان باشد. به این ترتیب، عملکرد کارکنان برای افرادی که در طی فرآیند ارزیابی شرکت می‌کنند، شفاف و گسترده بازتاب می‌یابد و از این رو بهترین گزینه برای ارزیابی عملکرد کارکنان می‌باشد.
در این راستا، هدف از ارائه این مقاله، توضیح روشی که به دانستن دلایل استفاده از این روش و مزایای آن کمک می‌کند و عملکرد درست و دقیق تر کارکنان را بهبود می‌بخشد، می‌باشد.
فرآیند ارزیابی عملکرد 360 درجه
فرآیند ارزیابی عملکرد 360 درجه یکی از روش‌های مورد استفاده در سازمان‌ها برای ارزیابی عملکرد کارکنان می‌باشد. در این فرآیند، علاوه بر مدیران، همکاران، مشتریان و سایر افرادی که با کارکنان در ارتباط هستند، از سطوح مختلف سازمان به عنوان ارزیابان استفاده می‌شود. به این صورت که کارکنان به هر بخش ارگانیزاسیونی خود در سازمان، فرم‌هایی را پر می‌کنند که شامل سوالاتی در مورد عملکرد آنها در این بخش می‌باشد. سپس ارزیابان این حوزه‌های مختلف، به روشی ناشناس، به این پرسش‌نامه‌ها پاسخ می‌دهند.
با جمع‌آوری نتایج و مقایسه آنها با ارزیابی کارفرمای استفاده‌کننده، این فرآیند به کمک یک سکوی محاسباتی برای بهترین ترکیب نتایج ارزیابی و تولید راه حل‌های بهبود عملکرد، به نظامی کارآمد برای ارزیابی عملکرد کارکنان تبدیل می‌شود. هدفی که در این فرآیند از دست‌دهیم، بهبود عملکرد کارکنان است و همچنین درک بهتری از نقاط قوت و ضعف خود و ارتقاء کیفیت کارآمدی در کار روزمره را به دست می‌آوریم.
در کنار مزیت‌های ارزیابی عملکرد 360 درجه، برخی نقاط ضعف نیز می‌تواند مشاهده شود. یکی از مهمترین آنها، پرهزینه بودن این فرآیند می‌باشد. علاوه بر این، ممکن است در این فرآیند برخی اتفاقات ناخواسته رخ دهد که باعث بروز اشتباهات در ارزیابی شوند و همچنین گاهی نمرات ضعیفی به دلیل ناعادلانه‌بودن ارزیابی ها و ارزش‌ها داده می‌شود. در هر صورت، فرآیند ارزیابی عملکرد 360 درجه برای سازمان‌هایی که به دنبال بهبود عملکرد کارکنان و یا تشویق آنها به کارآمدی هستند، حتما موثر واقع خواهد شد.
مزایا و معایب ارزیابی عملکرد 360 درجه
مزایا و معایب ارزیابی عملکرد 360 درجه
ارزیابی عملکرد 360 درجه روشی است که در آن از نظرات و بازخوردها در مورد عملکرد یک فرد، از افرادی که با او همکاری می‌کنند، بهره می‌گیرد. در این روش، عملکرد فرد به صورت حرفه‌ای و از زوایای متعدد بررسی می‌شود و در نهایت، نتایج ارزیابی به فرد اطلاع داده می‌شود. در زیر به مزایا و معایب این روش پرداخته شده است:
مزایا:
1. بررسی عملکرد به صورت جامع: با استفاده از روش ارزیابی عملکرد 360 درجه، عملکرد فرد از نظر مدیریتی، ارتباطی، فنی و... بررسی می‌شود. به این ترتیب، عملکرد فرد به صورت جامع و از زوایای مختلف ارزیابی می‌شود.
2. ارزیابی پیدایش قطعی مشکلات: در این نوع ارزیابی، بستری برای شناسایی و رفع یا پیشگیری از خطاهای آینده فراهم می‌آید. با این روش، مشکلات و ضعف های فرد مشخص شده و به آنها جهت رفع آنها اقدام می‌شود.
3. توسعه شخصیت فرد: با شناخت حرفه‌ای از خود و به دست آوردن بازخوردهایی از همکاران، فرد به توسعه شخصیت خود می‌پردازد.
معایب:
1. نظرات شخصی باید به درستی بیان شوند: اگر همکاران یا مدیران نظرات موثری در ارزیابی ارائه نکنند، نتایج ارزیابی دقیق برای فرد قطعی نمی‌شود و نتایج ارزیابی، به دلیل عدم اقتناع، می‌تواند برای فرد میانظرات باشد.
2. اختلاف در شناخت شخصیت به دلیل دیدگاه های متنوع: همانطور که دیدید، ارزیابی 360 درجه از نظر متعددی صورت می‌پذیرد. بنابراین، بستری برای دیدگاه های مختلف برای شناخت شخصیت یک فرد فراهم می‌آید.
3. تاثیرات خطا در روند ارزیابی: برای ارزیابی دقیق، انجام آن درست و سریع بسیار مهم است. هر تاخیری در نتایج ارزیابی و هر خطایی می‌تواند بر نتایج ارزیابی تاثیر بگذارد، به خصوص در صورتی که پورتال ارزیابی نسخه آزمایشی تحقیقاتی باشد.
بنابراین، با در نظر گرفتن تمام مزایا و معایب ارزیابی عملکرد 360 درجه، می‌توانیم به نتیجه برسیم که این روش برای شناسایی نقاط ضعف، بهبود عملکرد و افزایش کارایی عملکرد یک فرد کارآمد و موثر است.
ساختار ارزیابی عملکرد 360 درجه
ساختار ارزیابی عملکرد 360 درجه به معنای ارزیابی عملکرد کارکنان توسط همکارانشان، مدیران، مشتریان و خود کارکنان می باشد. در این ساختار، هر فرد با توجه به عملکرد و ارتباطاتش با افراد مختلف، در مجموعه ای از پرسشنامه ها به صورت ناشناس ارزیابی می شود. این روش ارزیابی کارکنان به علت دریافت بازخورد از مخاطبین مختلف، به وظیفه های کاری خود بهتر پاسخ خواهند داد و فرصتی را برای بهبود عملکرد فراهم می کند.
در این ساختار، کارکنان می توانند روابطی را با مشتریان و دیگر هم کاران خود ایجاد کرده و با آنها تعامل بیشتری برقرار کنند. این ارتباط می تواند بهترین راه برای برقراری یک همکاری موثر و ارتقای روابط بین کارکنان و مدیران باشد.
در ارزیابی 360 درجه، نظرات همه افرادی که با کارکنان در ارتباط هستند در نظر گرفته می شود و این امر می تواند بهترین فرصت برای بهبودی عملکرد کارکنان باشد. کارفرما با دریافت این بازخورد ها، می تواند به نحو بهتری برای ارتقای عملکرد کارکنان تلاش کند و باعث شود که کارکنان بیشتر تلاش کنند تا اهداف شرکت را برآورده کنند.
در نهایت، ساختار ارزیابی عملکرد 360 درجه یک راهکار موثر برای کارفرما و کارکنان است تا با شنیدن نظرات مختلف، بیشتر دغدغه خود را در مورد کار بکشاند و بهترین کارایی را در فعالیت های کاری خود به رخ بکشند.
معیارهای ارزیابی عملکرد 360 درجه
معیارهای ارزیابی عملکرد 360 درجه به عنوان یکی از روش‌های رایج در ارزیابی عملکرد کارکنان و مدیران مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این روش، نه تنها عملکرد کارکنان از سوی مدیران، بلکه عملکرد آنها از سوی همکاران، مشتریان و حتی خود کارکنان نیز ارزیابی می‌شود.
برای ارزیابی عملکرد با استفاده از روش 360 درجه، باید به نکاتی مانند تعیین هدف‌های کاری، توانایی‌ها و مهارت‌های کارکنان، رفتارهای حرفه‌ای و مدیریتی آنها و همچنین تاثیر و مجموعه‌ای از افکار و احساسات آنها پرداخت. همچنین، عواملی مانند تیم کاری، جامعه کاری و شرایط کاری نیز باید در این روش تحلیل شوند.
یکی از مزایای استفاده از روش 360 درجه، دقت و شفافیت بیشتر در ارزیابی کارکنان است. به طوری که نظرات مختلفی که از دیدگاه‌های مختلف به دست می‌آید، عملکرد کارکنان را به صورت کامل‌تری به نمایش می‌گذارد. همچنین، با این روش مدیران می‌توانند بهتر از نقاط قوت و ضعف کارکنان آگاه شوند و بر این اساس دستورالعمل‌هایی راجع به توسعه و پیشرفت آنان ارائه دهند.
در نهایت، می‌توان گفت که استفاده از روش 360 درجه به عنوان یکی از روش‌های موثر در ارزیابی عملکرد کارکنان و مدیران است که باعث افزایش دقت و شفافیت در این فرآیند می‌شود و می‌تواند بهبود عملکرد کارکنان را تسهیل نماید.
مهارت های لازم برای ارزیابی عملکرد 360 درجه
ارزیابی عملکرد 360 درجه یک روش ارزیابی متقابل است که در آن، عملکرد فرد از طریق بازخورد دریافتی از همکاران، مدیران، مشتریان و حتی خود فرد بررسی می‌شود. برای ارزیابی عملکرد 360 درجه، مهارت‌هایی به طور جدی و حرفه‌ای باید به کار گرفته شود.
اولین مهارت لازم برای ارزیابی عملکرد 360 درجه، مهارت گوش دادن است. داشتن توانایی شنیدن با دقت و تمرکز، باعث می‌شود تا بازخورد و پیام ارسالی از مخاطبان به درستی درک شود و واکنش مناسبی نسبت به آن ارائه شود.
مهارت دوم، مهارت تحلیل و انتقادی‌فکری است. بررسی بازخوردهای دریافتی و تفسیر آنها به صورت صحیح، نیازمند تحلیل کامل و انتقال آن به اقدامات شخصی است. برای انجام این کار، نیاز است تا شخص ارزیابی کننده، بتواند به صورت علمی و فنی به بازخوردهای دریافتی واکنش نشان دهد.
مهارت سوم، مهارت هماهنگی است. تحلیل بازخوردها، نیازمند هماهنگی با بخش‌های مختلف سازمان و همچنین با دوستان و همکاران است. برای بهره‌مندی کامل از این مهارت، شخص ارزیابی کننده نباید فقط این هماهنگی را تأمین کند، بلکه باید بتواند با تمامی اطرافیان قابلیت مذاکره، پذیرش نقد و پیشنهاد و بازخورد را داشته باشد.
در کل، ارزیابی عملکرد 360 درجه به‌طور جدی و پیشرفته نیازمند انجام مهارت‌های بسیار خاص و منظم است. ترکیب مهارت‌های گوش دادن، تحلیل و انتقادی‌فکری و هماهنگی به شخص ارزیابی کننده، به دوستان و همکاران، امکان ارزیابی و تعیین عملکرد صحیح را می‌دهد و برای سازمان فراتر از انتظارات عمل می کند.